Sedef hastalığı hakkında her şey
Sedef hastalarının rehabilitasyona erişmesini basitleştirmek ve hastaların sesini daha iyi duyurabilmek için bülten edilen 29 Ekim “Dünya Psoriasis Günü”ne özel, Türk Cildiye Derneği Psoriasis Çalışma Grubu Yürütme Heyeti başkanı Prof. Dr. Erkan Alpsoy ehemmiyetli söylemeler yaptı. Prof. Dr. Alpsoy “Hastalığı tutuşturabilecek her türlü uygulamadan, özellikle; kaşıma, banyoda liflenme, kese ve fazla güneşlenmeden kesinlikle sakınılmalıdır” diye uyardı.
Prof. Dr. Alpsoy “Sedef hastalığı” hakkında her şeyi anlattı.
Türkiye’de 800 bin sedef hastası var
Sedef hastalığı cemiyette sık görülen, saldırılarla beraber genellikle uzun müddet devam eden bir hastalıktır. Değişik görünümlerle karşımıza çıkabilir. En sık görülen plak tipinde Psoriasis vulgaris, sağlam tenden bariz hudutla ufalayabilen, tenden şişkin kızarıklıkların üzerini kaplayan ve hastalığa adını veren sedef veya gümüş renginde kepeklenmeler pullanmalar tipiktir.
Sedef hastalığı sık görülen bir hastalıktır. IFPA’nın bilgilerine göre tüm dünyadaki sedef hastası rakamı en az 125 milyondur. Türkiye’de sıklık takribî %1’dir. Bu netice Türkiye’de 800 bin sedef hastasının varlığına işaret eder. Sedef hastalığı erkek ve bayanlarda denk oranda görülür. En sık 20-30 yaşları arasında başlar.
Sedef hastalığı neden olur
Sedef hastalığının sebebi bütün olarak öğrenilmemektedir. Hastalığın bağışıklık sistemi, genetik ve etrafsal etmenlerin karşılıklı etkileşimi neticeyi büyüdüğü düşünülür. Sedef Hastalığı bulaşıcı değildir. Mikroplarla büyüyen bir hastalık olmadığı için hastalığın bir başkasına bulaştırılması mevzubahisi değildir.
Ayrıca sedef hastalığı sadece tenin hastalığı değildir; kalp ve damar hastalıkları, obezite kiloluluk, cerahatli bağırsak hastalıkları gibi ek hastalıkların gelişimine katkıda bulunuyor olabilir.
Sedef hastalığını tetikleyen etmenler
Sedef hastalığına yatkın fertlerde alttaki etmenler tetikleyici rol oynamaktadır;
1 – Fiziksel travmalar, kaşıma, ovuşturma ya da yolma gibi etkinlikler, banyoda liflenme veya keselenme gibi uygulamalar
2 – Güneş ışınları; ılımlı dozlarda güneş ışını hastalık bulgularını iyileştirirken, fazla güneşlenme veya güneş yanıkları çoğalmasına neden olur.
3 – Enfeksiyonlar; özellikle streptokok sebepli boğaz enfeksiyonları bağışıklık sistemi aracılığıyla, genetik yatkınlığı olan fertlerde hastalığı başlatabilmekte veya yeni hücumlara neden olabilmektedir.
4 – Ruhsal stresler; bazı hastalardan sedef hastalığının başlangıcında veya yeni bir hamle evvelinde yoğun ruhsal stres hikayesi alınabilmektedir.
5 – İlaçlar; bazı ilaçlar ağızdan veya damar yoluyla alınan kortizon, sıtma ilaçları, ruhsal hastalıklarda kullanılan lityum, tansiyon ilaçlarından beta blokerler, interferon, bazı sızı kesiciler, vb. hastalığın gelişimine veya şiddetlenmesine yol açabilmektedir.
6 – Sigara ve fazla içki tüketimi; bazı hastalarda sedef hastalığının hamlelerine neden olabilmektedir.
,
Sedef hastalığı genetik mi
Sedef hastalığının ortaya çıkması için genetik bir yatkınlık mevzubahisidir. Yakın kan bağı olan fertlerde sedef hastalığının görülme sıklığı, cemiyetteki öteki fertlere oranla daha fazladır.
Sedef hastalığı eklemleri de etkileyebilir
Sedef hastalığı barbarca her 10 hastadan 2’sinde eklem şikayetlerine neden olabilir. Eklem yüzeyleri ile beraber eklem bağları, kirişleri ve eklem çeperlerini etkileyebilir. Şikayetler tek bir ekleme diz eklemi, kalça eklemi vb. hudutlu olabilir. Hastaların ehemmiyetli bir kısmında romatoit artrite eş biçimde ve özellikle el eklemleri etkilenir. Eklemlerde sızı, kızarıklık ve şişlik kollanır.
Sedef hastalığı nasıl bir yol izler
Sedef hastalığı evvelden kestirilemeyen hücumlar ve iyilik yarıyılları ile genellikle uzun süreli bir seyir izlemektedir. Hastalığın bulguları ve şiddeti şahıstan bireye ve hatta aynı bireyde zaman içinde farklılık gösterebilir. Genel olarak hastalığın şiddeti zaman içinde ileri yaşlarda eksilme gösterir.
Sedef hastalığının tanısı muayenehane belirtilerle konulabilmektedir. Tanı güçlüğünde yakalanan tenden ufak bir parça alınarak ten biyopsisi histopatolojik tahlil ile tanı netleştirilebilir.
Kaşımayın, keselemeyin ve fazla güneşlenmeyin
Son senelerde hastalıkla alakalı bilgilerimizin çoğalması, yeni ve tesirli rehabilitasyon alternatiflerinin kullanılmaya başlanması ile hastalık daha tesirli bir biçimde rehabilitasyon edilebilmektedir. Sedef hastalığı uygun rehabilitasyon ile hakimiyet altına alınabilmekte ve uzun süren iyilik yarıyılları sağlanabilmektedir. Hastalığın rehabilitasyonunda tarafların doktor, hasta ve hasta yakınları iş birliği içinde olması ve geçim içinde gayret göstermesi rehabilitasyonun dağılmaz bir parçasıdır. Yukarıyada lafı edilen ve hastalığı tutuşturabilecek her türlü uygulamadan kaşıma, banyoda liflenme, kese, fazla güneşlenme, vb. kesinlikle sakınılmalıdır.
Rehabilitasyonunda hangi ilaçlar kullanılır
İlaç tercihinde ve rehabilitasyon sürecinde tanımlayıcı olan hastanın yaşı, rehabilitasyona geçimi, hastalığın yaygınlığı, bulguların mesken yeri, tırnakların tutulum şiddeti ve eklem tutulumu, hastalığın hayat niteliği üzerine olan tesiri gibi parametrelerdir. Seçilecek rehabilitasyon biçimi ve uygulama yolu, rehabilitasyonun süresi, ilaçların dozu doktor tarafına tertip edilir. Hastalığın rehabilitasyon ve izleminde doktorların bilgi, deneyim ve işbirliği içinde çalışmaları ne kadar zorunluysa sedef hastalarının önerilen rehabilitasyona geçimi de o denli ehemmiyetlidir.
En sık karşılaşılan hudutlu tutulumlu sedef hastalığında yan tesirlerin daha az olması ve uygulama basitliği sebebi ile öncelikle mahallî sedef yaraları üzerine uygulanan rehabilitasyon usulleri seçim edilir. En sık kullanılan ilaçlar; keratolitikler ten yüzeyindeki kepekleri uzaklaştıran ilaçlar, kortikosteroidler, antralin, kalsipotriol sentetik D vitamini, kalsinörin inhibitörleri ve fototerapidir.
Mahallî rehabilitasyonlara mukavemetli, yaygın tutulumlu olgularda kullanılan sistemik rehabilitasyonların başında, metotreksat, siklosporin-A ve retinoidler gelmektedir. Bu rehabilitasyonların dışında yaygın kullanılan, oldukça tesirli bir uygulama PUVA rehabilitasyonudur. Son senelerde biyolojik ilaçlar da yukarıyadaki rehabilitasyonlara cevapsız olgularda kullanılmaktadır.
Çözüm yalnızca çağdaş tıp
Sedef hastalığı gibi uzun süreli seyir gösteren hastalıklarda seçenek rehabilitasyon arayışları gündeme gelebilmektedir. Çoğu kere naçarlık duygusu içinde yeni bir umut olarak ve bilimsel olarak ispatlanmış tesirleri bulunmayan seçenek olduğu öne sürülen rehabilitasyonlara sarılan hastalar sıklıkla büyük bir hayal kırıklığı yaşayabilmektedir.
“Bilimsel” yaftayı ile de hastalara sunulabilen bu seçenek rehabilitasyon mahsulleri hastalık üzerinde negatif ve bazen geri dönüşü olmayan neticeler doğurabilmektedir. İnsan sıhhatinin sürdürülmesinde, hasta olduğu zaman sığınılacak ve güvenilecek tek liman çağdaş tıptır. Sedef hastalığı için takat arayanların müracaat eteceği doğru adres bu hastalığın birinci derecede tanı, rehabilitasyon ve izleminden mesul olan Ten ve Zührevi Hastalıklar Uzmanları olmalıdır. Hastalarımız ve yakınları faallikleri rivayetlerin ötesine geçemeyen, şifa sağladığı iddia edilen ancak hiçbir biçimde bilimsel ispatı olmayan seçenek tıp uygulamalarına kendi sıhhatleri için önemsememelidir.
